Bento – Traditie in een lunchbox

Bento – wat betekent dit?

Bento (Japans: 弁当) komt van het Chinese woord biandang, wat “handig” betekent. “Handig” verwijst dan zowel naar het eenvoudig kunnen meenemen van de bento als naar het makkelijk kunnen consumeren ervan. Het verwijst voor alle duidelijkheid niet naar het klaarmaken van een bento, want daarin wordt vaak bijzonder veel tijd gestoken! En zo komen we bij het bijzondere karakter van deze ‘lunchbox’: een bento bestaat uit vele verschillende ingrediënten, vaak verwerkt in allerlei gerechtjes en prachtig gepresenteerd.

Bovendien toont de kok via deze verscheidenheid aan bereidingen én de gedetailleerde presentatie ervan zijn liefde ten aanzien van de persoon voor wie hij de bentobox maakt. Met andere woorden: hoe meer tijd je spendeert aan het maken van een bentobox, hoe meer je om deze persoon geeft. 

De term bento wordt ook gebruikt voor de lunchbox waarin het eten wordt bewaard. Deze lunchboxen bestaan vaak uit meerdere vakjes en/of lagen. Vroeger werd de bento van hout of bamboe gemaakt, tegenwoordig is hij voornamelijk van plastiek of roestvrij staal. Indien de bentobox voor een bepaald persoon werd gemaakt, en dus niet in een winkel werd gekocht, dan is de box vaak in een doek (furoshiki) gewikkeld.

Bento – een lange geschiedenis die ook vandaag wordt verder geschreven 

Bento heeft al een zeer lange geschiedenis in de Japanse cultuur. Zo werden de eerste meeneemmaaltijden al in de vijfde eeuw gemaakt. Het ging daarbij om eenvoudige rijstballetjes (hoshii) die Japanners meenamen wanneer ze op pad gingen, bv. om te jagen of het veld te bewerken. In de eeuwen daarna werden rond deze rijstballetjes simpele maaltijden gemaakt. Enkele eeuwen later werden houten doosjes geïntroduceerd waarin de bento kon worden meegenomen.

In de Edoperiode (1603-1867) werd de bentocultuur verder ontwikkeld en zag de makunouchi bento het licht. Tot vandaag wordt deze traditionele bento gemaakt en gesmaakt. In de Meiji-periode (1868-1912) waren reizen per trein in opmars en werd de ekiben gecreëerd: een bento speciaal ontworpen om op treinstations aan reizigers te worden verkocht. 

Na de tweede wereldoorlog leek de bento wat minder populair, maar met de introductie van de microgolfoven kwam er weer een kentering. 

Vandaag maken vele Japanners bento voor zichzelf of voor familieleden en kunnen ook in winkels en restaurants bentodozen worden gekocht. Ook in de Verenigde Staten en Europa zijn bentolunches inmiddels ook populair. 

Gevarieerd, gebalanceerd, gezond, maar ook … mooi!

In Japan bestaat een bentobox bestaat meestal uit volgende bestanddelen:

• ½ koolhydraten (meestal rijst);
• ¼ proteïnen (tofu, ei, vlees of vis);
• ¼ groenten of fruit (dit laatste vaak als dessertje). 

Deze exacte verhouding kan in functie van de bestemmeling worden aangepast en kan ook van dag tot dag verschillen. 

Een bentobox is dus gevarieerd, mooi uitgebalanceerd én gezond. Maar ook de look is uitermate belangrijk! De makers werken met mooie kleuren, en lieve vormpjes, knutselen grappige figuurtjes en dit alles wordt piekfijn in de bentodoos gerangschikt. De kunstwerkjes willen de eter immers ook visueel zin in de bento doen krijgen. 

Voor mij ééntje met Hello Kitty!

Er bestaan al langere tijd enorm veel soorten bento! 

Zo kunnen de ingrediënten variëren naargelang de regio. Zulke lokale ingrediënten vind je meestal terug in een ekiben, de ‘treinstationbento’. 

Daarnaast zijn er ook verschillende manieren om een bento in te pakken:

• de traditionele houten boxen;
• de praktische plastieken dozen;
• en prachtige exemplaren van klei. 

Ook de verdeling van de box kan verschillen: in allerlei vakjes, met verschillende laagjes of gewoon alles naast elkaar gerangschikt. 

Tenslotte zijn er ook meerdere stijlen waarin een box kan worden afgewerkt, ik geef hierna enkele veel voorkomende voorbeelden:

• Kyaraban: momenteel zeer populair genre waarbij het eten omgetoverd tot diertjes, planten en karakters uit populaire media, zoals Hello Kitty of Pokémon. 
• Makunouchi bento: vaak te vinden in winkels. Deze box is vaak in twee delen gesplitst, het ene deel bevat de rijst en het andere de kleine bijgerechten. 
• Hinomaru of de ‘cirkel van de zon’ is een stijl die verwijst naar de vlag van Japan. Traditioneel gezien bevat deze bento witte rijst met één ingelegde pruim (umeboshi). Tegenwoordig wordt er wel vaak iets van vlees of vis bijgevoegd. 
• Noriben: een echte Japanse klassieker. De naam zegt het zelf: nori is een soort zeewier en ben verwijst naar bento. Deze lunch bestaat dus uit rijst, nori-zeewier, sojasaus en eventueel gedroogde bonitovlokken, gemaakt van vis. Deze bento kan snel worden gemaakt. 
• Ekiben: praktische bento en zeker een aanrader voor wie geïnteresseerd is in de lokale Japanse keukens.

Kortom, weer variatie troef!

Een hongertje tijdens een treinreis?

Dankzij deze ekiben is dat geen probleem! In treinstations kan je vaak deze bentoboxen vinden. Ekiben is een samenstelling van het Japanse woord voor treinstation ‘eki’ en bento. Deze ekiben zijn heel makkelijk mee te nemen en zijn handig om op de trein te eten. Bovenop zijn ze relatief goedkoop en vullend. 

Zoals al eerder vermeld, kunnen in vele treinstations bentoboxen met lokale ingrediënten worden aangeschaft. Er zijn mensen, zowel toeristen als Japanners, die speciaal naar bepaalde stations reizen om zo’n heerlijkheid te proeven. Zo bestaan voor de shinkansen, de Japanse hogesnelheidstrein, speciaal gemaakte bentoboxen in de vorm van deze bekende trein.

Wie een ekiben koopt, moet trouwens maar eens goed letten op het papier rond de box. Ook aan het design van dit papier wordt namelijk extra aandacht gespendeerd.

Indien je meer wil weten over het maken van een bentobox en de laatste trends, kan ik je volgende video aanraden. Veel kijk- en eetplezier!

Japanology Plus - Season 1 Episode 15: Bento